rijksmonumenten

Rijksmonumenten in Otterlo

  1. De Hervormde Kerk van Otterlo

In 1215 werd er in de kerk van Otterlo een inzameling gehouden voor de financiering van een Kruistocht! Die mededeling is het oudste bewijs dat er zeker al een kerk in Otterlo stond. Er was in datzelfde jaar ook een zelfstandig kerspel Otterlo (= kerk en pastoor samen, later in Otterlo kerk en dominee). Ook in de 9de eeuw werd Otterlo al genoemd en het is zeker niet ondenkbaar dat in die eeuw van veel rondtrekkende predikers, er in Otterlo een kerkje gesticht werd. Immers in 855 had het klooster uit Werden (D) hier al bezittingen. Een kerspel bestaat uit heidegronden afgewisseld met grote stuifzandgebieden die de bouwgrond vaak dreigde onder te stuiven. Op die arme gronden wilde eigenlijk alleen rogge en boekweit groeien. Voor eigen gebruik teelde men dan nog wat aardappelen, wortelen en knolgewassen. De drassige heidegronden leverden een slecht soort gras waardoor de runderen er verre van vetgemest uitzagen.

Van het tegenwoordige kerkgebouw stamt het Romaanse schip vroeg uit de 14de eeuw, het was in eerste aanleg een zogenoemd ‘éénbeukig’ zaalkerkje. Van later tijdstip is het verhoogde gotische koor en werd ook de spitse toren geplaatst. Dat gebeurde vermoedelijk rond het jaar 1500. In 1452 wordt de kerk weer genoemd in de weinige geschriften die verhalen over kerk en dorp. Otterlo moet toen voor de omgeving enige betekenis hebben gehad want er blijken dan drie vicarissen te zijn. Wat verder opvallend is dat men in die tijd spreekt van ‘buik’ in plaats van ‘schip’ van de kerk. In 1660 bleek de kerk zodanig in verval te zijn geraakt dat een uitgebreide restauratie noodzakelijk was. Er kwamen nieuwe gewelven bij en de ‘buik’ van de kerk werd van een zolder voorzien en de muren werden gerepareerd. De periode erna maakte dat er hier en daar wat gesloopt en verbouwd werd aan het kerkgebouw. Dan vindt er in de jaren 1968-’73 een grondige restauratie plaats en wordt de kerk weer in de staat van vóór 1660 teruggebracht.

Foto: (jancoschot@solcon.nl): Orgel Hervormde Kerk in Otterlo.

Het orgel is in 1896 geleverd door beiaardier W. van Rossum uit Schoonhoven. Het bouwjaar en de naam van de bouwer zijn echter onbekend. Boven het orgel, dat stamt uit 1879, zijn de zgn. trekbalken en het houten tongewelf te zien. Van 1660 tot de laatste restauratie liep daar nog een zoldervloer.

Enkele bijzonderheden in de kerk zijn:

De grafkelder in het koor, die wordt afgedekt door een opvallend goed bewaarde steen van de in 1623 gestorven Judith van Broeckhuisen. In de kelder werden restanten van verschillende kisten gevonden maar de stenen zijn helaas verdwenen.

Voor de laatste restauratie (1968-’73) was de kerk voorzien van een witte pleisterlaag. Bij het afbikken van die laag kwamen óók de sporen van twee oude ingangen tevoorschijn. De stijlperiode noemt men romaans/laatgotisch.

De bewoners van het Huis “Het Laar” waren altijd sterk betrokken bij de kerk van Otterlo. Zij hadden een eigen ‘versierde’ bank. De kerkenraadsbank werd door Evert van Delen van Laar in 1680 geschonken.

De lage ingang van de kerk hier in beeld gebracht na de restauratie door André van Dijk. Het hoofd moeten buigen bij het binnengaan werd als teken van nederigheid hiermee afgedwongen.

Stenen Oriënteringstafel in Nationaal Park De Hoge Veluwe (Ontwerp van H.P. Berlage òf H. van de Velde).

Dezelfde Stenen Oriënteringstafel met windroos (ontwerp van J. Mendes da Costa).

Stenen Bruggetje voor de vijver bij St. Hubertus Jachthuis in het Park De Hoge Veluwe (architect: H.P.Berlage).

Eén van de Toegangshekwerken naar het Nationaal Park De Hoge Veluwe. (Bouwjaar 1920, architect: Alexander Kropholler).

Dienstgebouw aan ingang Nationaal Park De Hoge Veluwe, Apeldoornseweg 256 bij Otterlo.

Kröller-Müller Grafmonument, Nationaal Park De Hoge Veluwe (ontwerp Architect H. van de Velde). Privé begraafplaats.

Hier ligt het echtpaar Helene Emma Laura Juliana Kröller-Müller (1869-1939) en Anton (Anthony George) Kröller (1862-1941) begraven. Op de achtergrond het graf van Sam van Deventer. De grafkelder is van Maulbronner zandsteen, afgedekt met twee eenvoudige marmeren dekplaten en ligt op de helling van de Franse Berg in het Nationaal Park. Op de grafsteen links van Helene staat: “Ik geloof aan het volmaakte van al het gebeuren” en op de grafsteen rechts van Anton staat: “Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren”. Op de steen van Sam van Deventer staat: “Getrouw tot in den dood”.

President Steynbank (1924), vlak bij het Kröller-Müller Museum (ontwerp architect Henry van de Velde).

Kröller-Müller Museum (ontwerp architect H. van de Velde). Entree naar Museum met Monsieur Jacques.

Schaapskooi ‘Eeskooten op de Veluwe’,  Westenengerdijk 55, Otterlo. Bouwjaar ca. 1850.

De trechtervormige ingangen en driezijdige afsluitingen hebben een functionele bedoeling. De schapen worden nu via die trechtervorm naar buiten geleid en daarmee komen ze niet in de verdrukking. Deze schaapskooi is kenmerkend voor een overgangsperiode, namelijk van compleet hout naar compleet steen. De gepotdekselde gevels zijn traditioneel van bouw. In 2012 is de kooi gerestaureerd. De boeren hadden de schapen voor wol, vlees, mest en melk. De zandgronden waren schraal en onvruchtbaar. De schapenmest werd opgepot en met heideplaggen en stro gemengd. Aan het einde van de winter stonden de schapen soms wel een anderhalve meter hoger door de mest. De mest werd op de schrale grond gebracht. Deze schaapskooi stond in het buurtschap Eschoten vlak bij het kasteel ‘Eeskooten’ dat er van de veertiende eeuw tot 1740 heeft gestaan. De eerste bewoners van Eeskooten dateren van 1334, de geslachtsnaam ‘van Escaten’ werd toen voor het eerst geregistreerd.

Hertog Karel van Gelre sprak in 1531 van: “onze Huyss of Stenen Kamer geheiten Eschaeten, then Aenstoth in onzen Ampte van Ede”. Een stenen kamer is een versterkt huis of kasteel.

Foto: Tekening van Kasteel ‘Eeskooten’.

Terrein waarin prehistorische bewoning is aangetroffen zoals vuurstenen werktuigen en aardewerk (Dit gebied ligt bij de invoeging van de Elzebosserweg in de Apeldoornseweg ter hoogte van Kampeerboerderij Peppelenburg).

11 en 12. Dienstwoningen, gelegen aan de Apeldoornseweg 228 en 230 bij Otterlo (Bouwjaar 1920-’21, architect H. van de Velde).  

Opvallend aan deze dienstwoningen is de vormgeving met rieten daken en de kleuren waarin de huizen zijn geschilderd, geel en donkergroen.

Opmerking over Rijks- en Gemeentemonumenten:

Wij hebben de 12 Rijksmonumenten en 10 Gemeente Monumenten weergegeven die op het grondgebied van Otterlo staan. De omtrek van het gebied Otterlo ontleende we aan de Google Map kaarten. Een duidelijker omschrijving van dat grondgebied vindt u elders op deze website. Vanuit de Gemeente Ede worden meer Monumenten vermeld maar die vallen o.i. buiten het grondgebied van Otterlo.